با توجه به اینکه کارخانه‌ها مکان‌هایی شلوغ هستند و هر روزه در آنجا فعالیت‌های مختلف انجام می‌شود، احتمال آتش سوزی نیز بسیار زیاد است. از طرفی کارگران و افراد زیادی نیز در این نوع سازه‌ها مشغول کار هستند و بروز حادثه می‌تواند منجر به خسارت جانی زیادی شود. از این رو استفاده از سیستم‌های اطفاء حریق در این نوع ساختمان‌ها بسیار ضروری به نظر می‌رسد. در این مقاله قصد داریم در مورد سیستم‌های اعلام و اطفای حریق در کارخانجات و صنایع صحبت کنیم و به کاربردهای آنها و مزایایی که دارند اشاره خواهیم کرد. همچنین اهمیت اجرای اقدامات ایمنی را نیز مورد بحث قرار می‌دهیم.
اهمیت استفاده از سیستم اعلام حریق کارخانه
همانطور که در مقدمه بیان کردیم، احتمال آتش سوزی در کارخانجات بسیار زیاد است و از آنجایی که افراد زیادی در کارخانجات مشغول به کار هستند و فعالیت‌های کارخانجات به صورت روزمره انجام می‌شود، خطر آتش سوزی می‌تواند حادثه ساز باشد. همچنین به دلیل نگهداری مواد قابل اشتعال مانند الکل، بنزین و حلال‌های مختلف، خطر آتش سوزی بسیار بیشتر از ساختمان‌های مسکونی و تجاری است.
علاوه بر مایعات قابل اشتعال، ما شاهد سیم‌های برق فرسوده در بیشتر کارخانجات هستیم. همین امر می‌تواند عامل بروز آتش سوزی در این مکان‌ها شود. در کنار این موارد، انفجارهایی نیز صورت می‌گیرد که عامل اصلی آنها گرد و غبار هستند. به نظر غیر معمول می‌آید اما در واقع گرد وغبار موجود در فضا می‌تواند باعث انفجار و در نتیجه آتش سوزی گردد که باید تمام این موارد مورد توجه قرار گیرد.
حال که متوجه شدیم خطر بروز حریق در کارخانجات و مراکز صنعتی وجود دارد، اهمیت نصب و به کارگیری سیستم‌های اعلام حریق بیش از پیش خودنمایی می‌کند. سیستم‌هایی که در همان مراحل آغازین حریق فعال می‌شوند و با آلارم‌هایی که ایجاد می‌کنند، باعث نجات جان افراد می‌شوند.
طراحی سیستم اعلام حریق در صنایع
طراحی سیستم‌های اعلام حریق در صنایع به عوامل مختلفی بستگی دارد. باید ببینیم که مکان‌های مختلف در یک ساختمان چه کاربری‌هایی دارند. باید به مواد و وسایلی که در هر اتاق و مکان قرار می‌گیرد توجه داشته باشیم. در برخی مواقع وجود مواد سمی می‌تواند خطر آتش سوزی را افزایش دهد و در این شرایط به کار گیری یک سیستم مناسب برای تشخیص به موقع آن بسیار حائز اهمیت است.
علاوه بر اینها باید برای فرایند تخلیه فوری نیز یک سیستمی را طراحی نمود. استفاده از مشاوره کارشناسان خبره در این حوزه می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
انواع سیستم اطفاء حریق صنایع
برای طراحی یک سیستم اطفاء حریق مناسب در صنایع باید به نوع کاربری هر یک از مناطق داخل ساختمان اشراف کامل داشت. بعد از اینکه میزان خطر و نوع آن در هر ناحیه مشخص شد می‌توان برای طراحی یک سیستم اطفاء حریق مناسب برای آن تصمیم گرفت. این امر به نوع چیدمان وسایل، مواد و نوع وسایل و ماشین آلاتی که در آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد بستگی دارد. در ادامه به چند نوع از این نوع سیستم‌های اعلام حریق اشاره می‌کنیم:
سیستم اطفاء حریق آبی:
در سیستم‌های اطفاء حریق آبی همانطور که از نام آن پیداست، از آب به عنوان عامل خاموش‌کننده‌ی آتش استفاده می‌گردد. آب برای خاموش کردن آتش سوزی‌هایی به کار می‌رود که منبع آتش غالبا مواد جامد هستند. برای اینکه از این نوع سیستم‌ها استفاده شود می‌توان از لوله‌کشی شهری و یا منابع آبی آماده استفاده کرد. در برخی مواقع دیده شده است که این نوع سیستم‌های اطفاء حریق کارایی مناسبی برای محافظت از تجهیزات کارخانجات ندارند و باید به سراغ سایر سیستم‌ها رفت.
سیستم اطفاء حریق گازی:
این نوع سیستم‌های اطفاء حریق از گازهایی مانند آرگون، نیتروژن و دی‌اکسید‌کربن برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کنند. در واقع با حذف یکی از سه عامل به وجود آمدن آتش (حرارت، ماده سوختنی و اکسیژن) باعث خاموش شدن آن می‌شوند. از آنجایی که بعد از اطفاء حریق هیج اثری از گاز باقی نمی‌ماند، به آنها سیستم‌های عامل تمیز نیز می‌گویند. برای کارخانجات که از سیم‌کشی‌های برقی بیشتر استفاده می‌کنند استفاده از این نوع سیتم بسیار مناسب خواهد بود.
سیستم اطفاء حریق فوم:
فوم در واقع یک عاملی است که بر روی آتش لایه‌ای محافظ ایجاد می‌کند و از این طریق باعث خاموش شدن آتش می‌شود. از این نوع سیستم بیشتر برای آتش سوزی نوع A (که مواد جامد باعث آتش سوزی می‌شوند) و نوع B (که عامل آتش سوزی مواد مایع هستند) استفاده می‌کنند. استفاده از این نوع سیستم باعث می‌شود تا احتمال آتش سوزی دوباره (بازگشت حریق) کاهش پیدا کند. فوم‌ها می‌توانند از مواد پلیمری و یا هوای فشرده باشند.
سیستم اطفاء حریق پودری:
سیستم پودری نوع دیگری از سیستم اطفاء حریق است که در آنها از پودرهای خاصی مانند فسفات مونوآمونیم، بی کربنات سدیم یا بی کربنات پتاسیم برای حذف اکسیژن و از بین بردن آتش استفاده می‌شود. برای هر نوع آتش سوزی می‌توان از این نوع سیستم استفاده کرد و از اینرو کاربرد زیادی در همه جا دارد. غالبا برای خاموش کردن سریع آتش بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
انتخاب سیستم اعلام حریق مناسب
برای کاهش خسارت ناشی از آتش سوزی بایستی علاوه بر سیستم اطفای حریق، از سیستم اعلام حریق مناسب نیز بهره برد. در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
دتکتور دود: این نوع حسگرها با تشخیص ذرات معلق در هوا و دود، سیگنال آتش سوزی را ارسال می‌کنند. برای مکان‌هایی که وجود دود و گرد و غبار و یا مواد سمی، امری عادی نیست بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
دتکتور حرارتی: از این نوع دتکتورها بیشتر در مکان‌هایی که دود تولید نمی‌شود استفاده می‌گردد. آنها با تشخیص میزان دمای محیط زمانی که افزایش می‌یابد، آتش سوزی را تشخیص می‌دهند.
دتکتور گاز: این نوع دتکتورها با تشخیص گازهای سمی می‌توانند خطر آتش سوزی را اعلام کنند. چرا که بخار مواد سمی غالبا اشتعال‌زا هستند و باعث آتش سوزی می‌گردند.
دتکتور جرقه: این نوع دتکتورها با تشخیص جرقه حاصل از به هم برخورد کردن اجسام می‌توانند اعلام حریق کنند و برای مکان‌هایی که سیستم برق آنها فرسوده شده است می‌تواند مناسب باشد.
برآورد هزینه سیستم اعلام و اطفاء حریق در کارخانه
برای برآورد هزینه اجرای سیستم اعلام و اطفاء حریق در کارخانه‌ها باید به عوامل مختلفی توجه کرد. به عنوان مثال نوع سیستمی که به کار گرفته می‌شود، نوع ساختمان و متراژ آن، نوع پروژه‌ای که برای این موضوع انجام می‌شود و سایر موارد که همگی بر هزینه نهایی طرح تاثیر زیادی دارند. در کنار همه اینها اجرت نصب و راه اندازی نیز باید درنظر گرفت. هر چند در برخی مواقع بر همین اساس لیست قیمتی را تعیین می‌کنند، ولی تا جزئیات کامل طرح معلوم نشود، نمی‌توان هزینه مشخصی را برای آن تعیین نمود.
امروزه شرکت‌های تولید کننده متفاوتی کار طراحی و تولید سیستم و تجهیزات اعلام و اطفای حریق مناسب صنایع مختلف را در دستور کار خود دارند. یکی از این شرکت‌ها آریاکوپلینگ است. آریاکوپلینگ، طراح و تولید کننده تجهیزات اطفای حریق در ایران است که سابقه فعالیتش به نیم قرن می‌رسد. محصولاتی از قبیل انواع اتصالات آلمانی، انواع اتصالا انگلیسی، انواع شیرهای آتش نشانی، انواع نازل‌های آتش نشانی، انواع جعبه‌های آتش نشانی، انواع نگهدارنده‌های شیلنگ و قرقره، انواع اسپرینکلر آتش نشانی و انواع محصولات کامپوزیتی در سبد محصولات این شرکت پیشرو جای دارد.
